खेमचन्द्र अधिकारी
विराटचोकः माघे संक्रान्तिमा विशेष महत्वका साथ खाइने तरुलको व्यावसायिक खेती शुरु भएपछि सुन्दरहरैंचा नगरपालिकाका तरुल खेती गर्ने किसानले मंसिरदेखि नै तरुल बिक्री गर्न थालेका छन् । पहिले कम उत्पादन हुँदा पुस अन्तिम सातामात्रै तरुल खन्ने गरिएकोमा अहिले एकादशीलगायतका चाडपर्व तथा अन्य व्रतहरूमा खानका लागि मंसिरमै तरुल खन्न थालिएको छ ।
तीन वर्षअघि सुन्दरहरैंचा–७ गोठगाउँका किसान खेमराज कट्टेलले परीक्षणको रूपमा गर्नुभएको तरुल खेतीबाट राम्रो आम्दानी भएपछि सुन्दरहरैंचामा व्यावसायिक रूपमा तरुल खेती शुरु भएको कट्टेल बताउनुहुन्छ । हाल सुन्दरहरैंचा नगरपालिकाको वडा नम्बर ७ र ८ मा तरुलको व्यावसायिक खेती शुरु गरिएको छ ।
जग्गा भाडामा लिएर यस पटक सात बिघा क्षेत्रफलमा तरुल खेती गर्नुभएका कट्टेलले तरुल बिक्री गर्न शुरु गर्नुभएको हो । उहाँका अनुसार केही किसानले तरुल बिक्री गरिसक्नुभएको छ । व्यापारीले बारीमै आएर तरुल किन्ने हुनाले व्यापारीले जुन बेला तयार पार्न अनुरोध गर्छन् सोही बेला तरुल खन्ने काम हुन्छ । व्यापारीले तरुल खरीदका लागि केही रकम अग्रिम दिएर बैना गर्छन् । बाँकी रकम तरुल तौलिएपछि दिने गर्छन् । जसका कारण किसानलाई तरुल बिक्रीमा कुनै समस्या छैन ।
आफूले पहिलो वर्षमै लाख रुपैयाँभन्दा बढी आम्दानी गरेपछि व्यावसायिक खेतीमा आफू लागेको र अरु किसानले पनि आफ्नो जग्गामा तथा अरुको जग्गा भाडामा लिएर भए पनि तरुल खेती गरेको कट्टेलको भनाइ छ ।
अघिल्लो वर्षको तुलनामा यस वर्ष वडा ७ र ८ बाट मात्रै करीब १ सय बिघा जमिनमा बिस्तार भएको खेतीबाट करिब २ करोड रुपैयाँ बराबरको तरूल बिक्री हुने अनुमान गरिएको कट्टेल बताउनुुहुन्छ । उहाँले अहिले ७ बिघा जमिनमा तरूल रोप्नुभएको छ । यस पटक ५० टन उत्पादन गर्ने लक्ष्य रहेको र करिब २० लाख रुपैयाँ नाफा लिने अनुमान गरेको उहाँको भनाइ छ ।
सुन्दरहरैंचा नगरपालिका वडा नम्बर ७ पचहत्तरबिघेका किसान देवीरमण खरेलले आफ्नो एक बिघाभन्दा बढी जग्गामा तरुल खेती गर्नुभएको छ । उहाँका अनुसार वडा नम्बर ७ र ८ को राजमार्ग उत्तर तर्फका जमिन तरुल खेतीका लागि उपयुक्त छन् ।
उत्पादित तरुल बिक्रीका लागि बजारको समस्या नभएको हुनाले थप किसान यसतर्फ आकर्षित हुने उहाँको अनुमान छ । यो तरुललाई हात्तीले पनि क्षति नपुर्याउने हुनाले हात्तीबाट बाली जोगाउन समस्या पनि नभएको उहाँको भनाइ छ । बँदेल र मुसाले भने तरुल खेतीमा नोक्सान पुर्याउने गरेका छन् । पहिले आफूले लगाएको केरा बालीमा रोग लागेपछि विकल्पका रूपमा आफूले तरुल खेती गरेको खरेल बताउनुहुन्छ ।
खरेलका अनुसार तरुल खेतीका लागि दोमट माटो र सुख्खा अर्थात् पानी नजम्ने जमिन चाहिन्छ ।
२२ जना जनशक्तिको प्रयोग गरी तरुल खनिरहनुभएका व्यवसायी कट्टेल पुस २७ सम्ममा तरुल खनिसक्ने बताउनुहुन्छ । यस पटक एउटै बोटमा झण्डै १० किलोसम्म तरुल फलेको उहाँले बताउनुभयो ।
सुन्दरहरैंचा नगरपालिका वडा नम्बर ७ का अर्का किसान हरि थापाले पहिलो पटक आफ्नो २ कट्ठा जग्गा (घडेरी) मा तरुल रोप्नुभएको छ । उहाँले पनि तरुल बिक्री गरिसक्नुभएको छ । धेरै जनाले थोरै जमिनमा पनि तरुल खेती गरेको थाहा पाएपछि परीक्षणको रूपमा आफूले पनि खेती गरेको उहाँले जानकारी दिनुभयो । बाँझो रहेको जग्गा खेतीयोग्य बनाउन पहिलो पटक बढी खर्च लागे पनि अर्काे पटकदेखि कम खर्चमा बढी लाभ लिने गरी तरुल खेती गर्ने थापा बताउनुहुन्छ ।
पहिले पारिवारिक उपभोगका लागि मात्र रोपिने तरुल अहिले व्यावसायिक रूपमा खेती हुन थालेपछि किसानको आम्दानीको स्रोत बढ्न थालेको छ ।
