विराटचोकः पछिल्लो समय व्यक्ति तथा संस्था बारम्बार कालो सूचीमा पर्ने गरेका छन् । कर्जा सूचना केन्द्रका अनुसार कर्जाको साँवा वा साँवाको कुनै किस्ता वा ब्याजको भुक्तानी मिति १ वर्ष नाघेमा कालो सूचीमा राखिन्छ ।
त्यस्तै, कर्जा तथा सुविधाको दुरुपयोग गरेको प्रमाणित भएमा, सुरक्षणमा राखेको सामान–सम्पत्ति दुरूपयोग गरेको प्रमाणित भएमा पनि कालो सूचीमा पर्ने प्रावधान छ ।
ऋणी बेपत्ता भएमा वा ९० दिनसम्म सम्पर्कमा नआएमा, ऋणी टाट पल्टेमा, बैंक तथा वित्तीय संस्थाले ऋणी विरूद्ध अदालतमा मुद्दा दायर गरेमा कालो सूचीमा परिन्छ । ऋण असुली न्यायाधीकरणमा उजुरी परेमा, नक्कली चेक, ड्राफ्ट, विदेशी मुद्रा, क्रेडिट÷ डेबिट कार्ड, बिल्स आदि कागजात तथा उपकरण प्रयोग गरी रकम ठगी गरेमा पनि कलो सूचीमा परिन्छ ।
कुनै व्यक्ति, फर्म, कम्पनी वा संगठित संस्था वित्तीय कारोबार सम्बन्धी अपराधमा संलग्न भएको प्रमाणित भएमा, आफ्नो खातामा पर्याप्त मौज्दात नभई जतिसुकै रकमको चेक जारी गरेमा वा चेक फिर्ता भएमा कालो सूचीमा राख्ने प्रावधान छ । त्यस्तै, धितो लिलामी गर्ने क्रममा मूल्याङ्कन गर्दा पहिले मूल्याङ्कन गरेभन्दा दुई तिहाई मूल्य कम भएमा पहिलेको मूल्याङ्कनकर्तालाई पनि कालो सूचीमा राख्न सकिन्छ ।
मूल्याङ्कनकर्ताले गलत स्थान र प्रकृतिको धितोलाई सही भनेको पाइएमा तथा खातावालाले आफूले जारी गरेको चेकको रकम भुक्तानी नहुँदै खाता बन्द गरेर पछि बैंकले जानकारी गराउँदा पनि चेकको भुक्तानी हुने व्यवस्था नगरेमा खाताधनीलाई कालो सूचीमा राख्न सकिन्छ । चेकमा गलत हस्ताक्षर गरी चेक भुक्तानी नभएमा र बैंकले जानकारी गराएपछि पनि सही हस्ताक्षर गरेर नदिएमा पनि कालो सूचीमा परिन्छ ।
